Mesud Barzani, Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin 2005-2017 yılları arasındaki başkanı ve Kürdistan Demokrat Partisi’nin lideridir. Kürt milliyetçiliğinin önemli figürlerinden biri olan Barzani’nin siyasi kariyeri, Peşmerge hareketinden bağımsızlık referandumuna kadar geniş bir yelpazeyi kapsıyor. Bu yazıda Mesud Barzani’nin hayatı, siyasi kariyeri ve günümüzdeki rolü detaylı şekilde ele alınmıştır.
Mesud Barzani, 16 Ağustos 1946’da günümüzde İran sınırları içinde yer alan Mahabad’da doğdu. Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) lideri ve 2005-2017 yılları arasında Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı olarak görev yapan Barzani, Kürt siyasi hareketinin önemli figürlerinden biridir. Babası Molla Mustafa Barzani’nin liderliğinde şekillenen Kürt milliyetçi mücadelesinde, gençlik yıllarından itibaren aktif rol almıştır.
İlk Yıllar ve Ailesi
Mesud Barzani, Kürt halkının bağımsızlık mücadelesinde önemli bir isim olan Molla Mustafa Barzani’nin oğludur. Doğduğu yıl, babasının Genelkurmay Başkanı olarak görev yaptığı Mahabad Kürt Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği’nin desteğiyle kurulmuş, ancak kısa sürede İran ordusu tarafından bastırılmıştır. Bu süreçte ailesiyle birlikte Irak’a sığınmak zorunda kalan Barzani, gençlik yıllarını siyasi ve askerî mücadelelerin içinde geçirdi.
Kürdistan Demokrat Partisi’ndeki Rolü
1970’li yıllarda Mesud Barzani, babası ve kardeşi İdris Barzani ile birlikte KDP’nin siyasi ve askerî faaliyetlerinde aktif bir rol aldı. 1975 yılında babası Mustafa Barzani’nin ABD’ye iltica etmesiyle birlikte, kardeşi İdris Barzani ile birlikte KDP’nin yönetimini devraldı. 1979 yılında babasının ölümünden sonra KDP’nin lideri oldu ve hareketin askeri ve siyasi hedeflerini yönlendirdi.
İran-Irak Savaşı Dönemi ve Peşmerge Hareketi
1980 yılında başlayan İran-Irak Savaşı, Kürt siyasi hareketi için önemli bir dönüm noktası oldu. Barzani, bu dönemde KDP’yi Irak’ın kuzeyindeki Kürt bölgelerinde güçlendirdi. İran’ın desteğini de arkasına alarak Peşmerge güçlerini yeniden organize etti ve Saddam Hüseyin rejimine karşı mücadeleye devam etti. Bu dönemde, kardeşi İdris Barzani’nin 1987 yılında ölümü üzerine, KDP’nin liderliği tamamen Mesud Barzani’ye geçti.
1991 Körfez Savaşı ve Kuzey Irak’taki Gelişmeler
1991 Körfez Savaşı’nın ardından, Irak’ın kuzeyinde Kürtler için uluslararası koruma sağlandı ve bir tür özerklik zemini oluştu. Mesud Barzani, Celal Talabani liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ile birlikte bölgesel bir yönetim kurdu. Ancak 1994 yılında KDP ile KYB arasında anlaşmazlıklar çatışmaya dönüştü ve Kuzey Irak İç Savaşı başladı. 1996 yılında Barzani, Saddam Hüseyin rejimiyle anlaşarak Erbil’i kontrol altına aldı. Bu dönemde Türkiye ile de ilişkiler kurarak, PKK’ya karşı iş birliği yaptı.
Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanlığı
2003 yılında ABD’nin Irak’ı işgal etmesinin ardından, Kürtler Irak’taki yeni siyasi yapının en önemli unsurlarından biri haline geldi. Barzani, 2005 yılında Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin ilk başkanı seçildi ve bu görevini 2017 yılına kadar sürdürdü. Başkanlığı süresince, Kürt bölgelerindeki altyapıyı geliştirme, eğitim ve sağlık hizmetlerini iyileştirme gibi konulara öncelik verdi. Ancak aynı zamanda ailesi ve KDP üzerindeki güç yoğunlaşması nedeniyle eleştirilere maruz kaldı.
2017 Bağımsızlık Referandumu
Mesud Barzani’nin liderliği dönemindeki en dikkat çekici gelişmelerden biri, 2017 yılında gerçekleştirilen bağımsızlık referandumudur. Barzani, 25 Eylül 2017 tarihinde yapılan referandumda halkın büyük çoğunluğunun bağımsızlık yönünde oy kullandığını açıkladı. Ancak referandum, Irak merkezi hükümeti ve uluslararası toplum tarafından tanınmadı. Bu süreçte Kürtlerin kontrolündeki bazı bölgelerin kaybedilmesiyle sonuçlanan çatışmalar yaşandı. Referandumun ardından Barzani, Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanlığı görevinden istifa etti.
Eleştiriler ve Tartışmalar
Mesud Barzani, siyasi liderliği boyunca hem Kürt halkı hem de uluslararası camiada farklı değerlendirmelere konu oldu. Modern altyapı projeleri ve bölgesel gelişime yaptığı katkılar övülürken, ailesine yönelik yolsuzluk ve güç yoğunlaşması eleştirileri de gündeme geldi. 2010 yılında, gazeteci Sardasht Osman’ın öldürülmesi ve Barzani ailesine yönelik eleştiriler, yönetimine dair tartışmaları artırdı.
Günümüzdeki Rolü
Başkanlık görevinden ayrılmasının ardından Barzani, KDP’nin liderliğini sürdürmekte ve Kürt siyasi hareketindeki etkisini devam ettirmektedir. Bölgedeki büyükelçilerle görüşmeler yapmaya devam eden Barzani, Kürt milliyetçi hareketinin önemli bir figürü olarak konumunu korumaktadır.
